Powered By Blogger

laugardagur, 15. september 2012

Með betri fæðingardeildum í Malaví

Kunningjakona mín ein, Harriett, er formaður Samtaka malavískra hjúkrunarfræðinga og bauð hún mér á skrifstofuna sína í gær til að segja mér frá ýmsum verkefnum sem þessi samtök vinna að. Allir útskrifaðir hjúkrunarfræðingar og ljósmæður verða að skrá sig í þessi samtök og borga árgjald. Í staðinn sjá samtökin m.a. um samningamál og ýmis réttindi þeirra. Í fimm ár hafa þessi samtök verið studd af Félagi norskra hjúkrunarfræðinga og hafa þau byggt sér skrifstofuaðstöðu hér í borginni. Þar fer fram þjálfun, fyrirlestrar og fleira í þeim dúr.

Í malavísku hjúkrunarsamtökunum eru rúmlega 8.000 hjúkrunarfræðingar og ljósmæður skráðar en aðeins um 4.000 þeirra eru virkar og starfa sem slíkar. Af þessum rúmlega 4.000 virku hjúkrunarfræðingum og ljósmæðrum lifa u.þ.b. 400 þeirra opinskátt með alnæmi. Samtökin veita þessum meðlimum mikla aðstoð, aðallega með sálrænum stuðningi. Eins hvetja samtökin þessa smituðu hjúkrunarfræðinga og ljósmæður til að halda fyrirlestra fyrir aðra meðlimi og veita þeim aðstöðu fyrir slíkt.

Annað sem samtökin gera er t.d. að þjálfa hjúkrunarfræðinga og ljósmæður og undirbúa þær í að fara út í þorpin í kringum landið. Þar eru aðstæður vægast sagt frumstæðar. Ennfremur styðja samtökin við bakið á þeim hjúkurnarfræðingum og ljósmæðrum sem vilja setja á laggirnar eigin heilsugæslustofu eða fæðingardeild til að ná til fleiri kvenna. Til að setja slíkt á stofn þarf að sjálfsögðu fjármagn og samtökin reyna að finna tengiliði sem gætu stuttu fjárhagslega við slíkt.

Hátt hlutfall mæðradauða hér í Malawi er helst skýrt með háu hlutfalli heimafæðinga þar sem mikill skortur er af fæðingardeildum og heilsugæslum um landið. Við heimafæðingar sjá sjálfmenntaðar ljósmæður oftast um fæðinguna. Jafnframt fara mjög fáar malavískar konur í mæðraskoðun. Þetta tvennt, þ.e. heimafæðingar og engin mæðraskoðun, er helsta ástæða fyrir háu hlutfalli mæðradauða í Malawi, samkvæmt Harriett.

Þegar upp koma vandamál við fæðingar þá er ekki óalgengt að verðandi móðir sé flutt í hjólbörum, með barnið hálf- eða alkomið út, á næsta sjúkrahús. Þið getið rétt ímyndað ykkur hvernig slíkt endar oftast fyrir bæði móður og barn.

Yfirvöld hafa sett nýja stefnu til að reyna að draga úr mæðra- og ungbarnadauða og eru fæðingar í heimahúsum nú bannaðar og eins megar þessar sjálfmenntuðu ljósmæður ekki taka á móti börnum. En þar sem enn er mikill skortur á fæðingardeildum í þorpum landsins og starfandi ljósmæðrum og hjúkrunarfræðingum þá halda konur áfram að eiga börnin sín heima og leita til þeirra sjálfmenntuðu.

Í gær bauð Harriett mér að heimsækja fæðingardeild í einu hverfi borgarinnar. Þetta er mjög fjölmennt og afskaplega fátækt hverfi, hverfi 23. Þessi fæðingardeild var stofnsett árið 2008 af konu að nafni Charity. Charity er ljósmóðir og hafði unnið sem slík í mörg ár. Hún vann mikið í hverfi 23 og fór þá heim til kvennanna þegar komið var að fæðingu. Engin fæðingardeild var í þessu hverfi og það er þónokkur vegalengd að næsta sjúkrahúsi svo heimafæðingar voru almennar. 

Draumur Charity var að stofnsetja fæðingardeild í hverfinu og geta þannig náð til fleiri kvenna og að hvetja þær til að koma í mæðraskoðun. Á þessum fjórum árum síðan Charity opnaði hefur hún tekið á móti u.þ.b. 4.000 börnum og enn hefur hún ekki misst neina móður. Charity hefur fengið styrki frá Félagi skoskra hjúkrunarfræðinga og gat hún keypt sér lítinn bíl til að geta komið mæðrunum á spítalann ef og þegar vandamál koma upp í fæðingu.

Það var mjög gaman að fá að skoða aðstæður á þessari fæðingardeild og ég tók fullt af myndum og set margar þeirra hér inn - svona fyrir hjúkrunarfræðinginn okkar fyrir vestan. Svo hann geti borið saman aðstæður :-)


Þetta er fæðingardeildin, Chipatala. Auk fæðingardeildar, býður Charity upp á mæðraskoðun, ungbarnaeftirlit, eftirskoðun fyrir mæðurnar, eins veitir hún mæðrum ráðgjöf um hvaða getnaðarvarnir eru í boði og hvað hentar hverri og einni. Hún hvetur feður til að mæta í slíka ráðgjöf og einhverjir þeirra mæta. Eins hvetur hún feður til að vera viðstadda fæðingar til að gera sér grein fyrir því hvað móðirin þarf að ganga í gegnum og til að ýta undir að þeir myndi strax tengsl við nýfædd börn sín.


Hér erum við stödd í skoðunarherberginu og er þetta lyfjaskápurinn - heldur tómlegur. Í þessu herbergi fer fram mæðraskoðun, ungbarnaeftirlit, ráðgjöf og eftirlit mæðra.

 Skoðunarbekkurinn í því herbergi.


Hreinlæti er að sjálfsögðu mjög mikilvægt og þar sem ekkert rennandi vatn er í húsinu útbjó Charity þennan „vask“ í skoðunarherberginu.


Nú erum við komin í fæðingarherbergið. Hér eru tvö fæðingarrúm og þessi „snyrtiaðstaða“ er á milli rúmanna. Svona ef konan þarf á klóið í miðri fæðingu.


Hér má sjá bæði fæðingarrúmin og svunturnar, sem ljósmóðirin setur á sig við fæðingar, eru tilbúnar.


Hér eru börnin vigtuð og allt er skráð í þar til gerðar bækur. Í lok hvers mánaðar þarf Charity svo að geta yfirvöldum skýrslu þar sem fram kemur fjöldi fæðinga, aldur móður, hve mörg börn hún á, hvernig fæðingin fór fram, voru notuð lyf og ef svo hvaða lyf, og fleira í þeim dúr.


Í þetta rúm eru börnin sett eftir fæðingu á meðan móðirin þrífur sig og gerir sig klára.


Undir barnarúminu eru geymdir nokkrir plastdunkar. Í þessa dunka eru þau áhöld sett sem notuð eru við fæðingar. Þetta er sótthreinsiferlið fyrir áhöldin, notuð áhöld - klórvatn - hreint soðið vatn.


Í þessum plastdunki eru litlir taupokar og í þessum pokum eru svo áhöldin sett eftir sótthreinsun og eru þá tilbúin fyrir næstu fæðingu.


Í þessum lyfjaskáp eru öll bóluefnin geymd.


Í þessum lyfjaskáp, við erum enn í fæðingarherberginu, eru geymd þau lyf sem verða að vera í kæli. Þær konur í hverfinu sem eru á eyðnilyfjum frá spítalanum geta komið til Charity og hún geymir þau lyf fyrir þær. Því húsin hafa ekkert rafmagn og þ.a.l. engan ísskáp.


Enn erum við í fæðingarherberginu. Í þessum dunkum er m.a. klór til sótthreinsunar, hreint vatn, notaðir plasthanskar fara í einn dunkinn, í annan eru fylgjurnar settar, o.s.frv.


Nú erum við komin í hvíldarherbergið. Hér eru þrjú rúm og gert er ráð fyrir að konur liggi þarna í sex klukkutíma eftir fæðingu, svo mega þær fara heim. Þegar ég kom voru tvær nýfarnar heim.


Í þessari plasttunnu bak við hús eru vatnsbirgðir fæðingardeildarinnar geymdar.


Í bakgarðinum er líka þessi „fylgju-hola“. Það er mikilvægt að losa sig við fylgjurnar á hreinlegan og öruggan hátt. Þarna stendur Charity ofan á fylgjuholunni. Þetta er djúp hola með steinhellu ofan á og þarna er öllum fylgjum hent ofan í. Einu sinni í viku er svo hellt klór yfir til að varna því að það komi lykt eða flugur. Það er víst mjög mikilvægt að enginn viti hvar fylgjunum er fargað því þær eru notaðar í alls kyns skottulækningar og galdraathafnir.


Charity er einnig með skráð hjá sér um 400 vannærð börn yngri en fimm ára gömul. Þau koma til hennar þrjá morgna í viku og fá graut sem gerður er úr þessu mjöli. Þetta er blanda af maísmjöli, muldum steiktum hnetum og sykri. Þetta er svo hrært út í heitu vatni.


Þetta er eldunaraðstaðan fyrir grautinn.

Það var mjög forvitnilegt að fá að heimsækja fæðingardeildina. Það er alveg sama hvað maður heyrir oft um erfiðar aðstæður og þess háttar. Það er aldrei það sama og að sjá með eigin augum. 

Charity rukkar K1.000 fyrir hverja fæðingu, það er um 500 kr. Hins vegar eru mjög fáar konur sem hafa efni á að borga þannig að hún fær ekki mikinn pening. Einnig rukkar hún K50 (um 25 kr) fyrir hverja máltíð sem börnin fá. Sá peningur sem hún fær með þessu tvennu fer í að borga húsaleigu sem er um K30.000 (15.000 kr) á mánuði plús rafmagn. Svo til öll hennar innkoma fer í þetta tvennt. Eins þarf hún stundum að borga annarri ljósmóður fyrir að koma inn og leysa sig af. 

Í hverjum mánuði fær hún um K40.000 (20.000 kr) frá Skoska hjúkrunarfélaginu og sá peningur nær að greiða fyrir mjölið fyrir þau 400 börn sem hún gefur að borða. En fjöldi vannærðra barna í þessu hverfi er mikill og um leið og börn hafa náð þokkalegri þyngd detta þau út úr þessu prógrammi en ný koma í staðinn.

Charity og hennar fæðingardeild eru ekkert einsdæmi, þær eru þó nokkrar sem eru að gera svipaða hluti og Charity. Að mínu mati eru það konur eins og Charity sem eru hinar sönnu hetjur. Ég skil ekki hvernig þær viðhalda orkunni og ná að gera þetta daginn út og daginn inn alla daga ársins í mörg ár. Þær fá engin laun, og flestar borga margt úr eigin vasa. Endalausar áhyggjur af því hvaðan þær fá pening til að halda áfram næsta mánuð hlýtur að vera hræðilega lýjandi. En einhvern veginn halda þær áfram og eru alltaf brosandi og í góðu skapi. 

Charity í er í góðu samstarfi við „yfirvöld“ í hverfinu. Þessi yfirvöld eru allt karlar og eru höfðingjar síns þorps (þaðan sem fjölskyldan þeirra kemur frá). Saman mynda þau nokkurs konar stjórn þessa fæðingardeildar og nú er búð að koma mér í þessa stjórn. Það verður forvitnilegt að kynnast því hvernig stjórnin vinnur og hvað höfðingjarnir nákvæmlega gera til að létta Charity lífið.

Engin ummæli: